Kamica nerkowa jest problemem, który dotyczy bardzo wielu osób – wskazuje się, że doświadcza jej około 5-20% populacji i nawet 1% wszystkich hospitalizacji jest związanych właśnie z nią. Niestety, w ponad połowie przypadków dochodzi do nawrotów.[1] Jak zatem osoby, które doświadczyły pierwszego incydentu kolki związanej w kamicą nerkową, powinny o siebie dbać, by zmniejszyć ryzyko ponownych epizodów choroby?
Spis treści:
- Kamica nerkowa – podstawowe informacje
- Na czym polega kamica nerkowa?
- Co zwiększa ryzyko kamicy nerkowej?
- Jak ustrzec się przed nawrotem?
Kamica nerkowa – podstawowe informacje
Kamica nerkowa to choroba, która związana jest z wytwarzaniem oraz zaleganiem złogów (inaczej określanych „kamieniami”) w drogach moczowych, a konkretnie: w nerkach. Wyróżnić można kilka rodzajów kamicy nerkowej, co wynika ze składu pojawiających się zmian – przykładowo mogą być to kamienie wapniowe, które stanowią nawet 80% przypadków kamicy (złożone ze szczawianu i fosforanu wapnia). [1,9]
Co ciekawe, na kamicę nerkową specjaliści patrzą z kilku perspektyw. Jedni postrzegają pojawiające się złogi jako przyczynę choroby, a drudzy – jako objaw problemów ogólnoustrojowych. Tego typu rozbieżności w postrzeganiu kamicy nerkowej mogą wynikać m.in. z faktu, że nie do końca poznana jest patogeneza tejże choroby. Co jednak wiadomo? [1]
Na czym polega kamica nerkowa?
Warto zacząć od kilku podstawowych informacji dotyczących powstawania moczu. W jego składzie znajduje się wiele soli mineralnych, po których wytrąceniu powstają jądra krystalizacyjne. Jeśli organizm w tym zakresie pracuje prawidłowo, w trakcie wizyt w toalecie – są one wydalane. Co więcej, w moczu znajdują się również substancje, które mają za zadanie zapobiec temu, by owe jądra krystalizacji ulegały powiększaniu się, a także ich zaleganiu oraz przyleganiu do nabłonka narządów układu moczowego. [1]
Jeśli jednak pojawiają się jakiekolwiek nieprawidłowości w tym zakresie – np. w moczu danej osoby znajduje się zbyt wiele substancji prowadzących do krystalizacji lub niedobór (bądź zaburzenia w działaniu) tych, które ową krystalizację mają hamować – mogą tworzyć się określone złogi. [1] Gdy zatkają one ujście dróg moczowych, pojawia się objaw pod postacią kolki nerkowej – bardzo silny, ostry i występujący nagle ból, który często promieniuje w kierunku krocza (co wynika z przemieszczania się kamienia). [3]
Co zwiększa ryzyko kamicy nerkowej?
Czynników, które mogą przyczynić się do wystąpienia kamicy nerkowej, jest wiele. Część z nich należy do grupy bardziej ogólnych, a inne są bezpośrednio związane z pracą układu moczowego. Do tych pierwszych można zaliczyć:
- genetykę – jeśli u danej osoby w rodzinie pojawiały się przypadki kamicy nerkowej, ma ona większe ryzyko, że i u niej ta choroba wystąpi; [1,9]
- niekorzystny sposób żywienia – w kontekście kamicy nerkowej za niesprzyjające uważa się przede wszystkim diety ubogie w wapń, bogate w sód, a także bogatobiałkowe. Poleca się również ograniczenie dostarczania wraz z dietą szczawianów; [1,9]
- przebywanie w określonych warunkach klimatycznych – powstawaniu kamicy nerkowej sprzyja klimat tropikalny, a także długotrwałe przebywanie w środowisku suchym i gorącym (np. praca w takich warunkach). Wiąże się to z większym wydzielaniem potu, a co się z tym wiąże – ze zwiększoną utratą wody i chlorku sodu, czego efektem jest spadek pH moczu oraz podwyższenie koncentracji mocznika; [1,2,9]
- wypijanie zbyt małej ilości płynów – co ważne, liczy się nie tylko ilość dostarczanych napojów, lecz także rodzaj. Niektóre są bowiem bardzo niekorzystne w tym kontekście, a inne mogą wręcz zmniejszać ryzyko kamicy nerkowej; [1,9]
- otyłość – badania wskazują, że u osób mających nadmierną masę ciała kamica nerkowa występuje częściej; [1,9]
- inne schorzenia – ryzyko wystąpienia opisywanego tu problemu wzrasta m.in. u osób zmagających się z cukrzycą typu 2, zespołem metabolicznym, nadczynnością przytarczyc czy zaburzeniami związanymi z gospodarką elektrolitową. [1,9]
Jak ustrzec się przed nawrotem?
Z powyższych informacji łatwo wnioskować, że chcąc zmniejszyć ryzyko wystąpienia ponownego incydentu kamicy nerkowej, wskazane są działania przeciwne do tych, które wpływają na powstawanie tego typu problemów. Co zatem warto do nich zaliczyć?
Odpowiednia dieta przy kamicy nerkowej
Jak to zostało wspomniane, poleca się m.in. zmniejszyć w swoim menu ilość dostarczanych szczawianów. Warto w tym celu ograniczyć spożycie np. szpinaku, szczawiu, nasion roślin strączkowych, koncentratu pomidorowego, rabarbaru, botwiny i buraków, kakao, czekolady. Wskazane jest także odstawienie soli sodowej (lub zastąpienie jej potasową), zmniejszenie ilości spożywanego białka odzwierzęcego (zwiększa stężenie mocznika), tłuszczów (mogą ułatwiać wchłanianie szczawianów i wiązać wapń w jelicie) oraz odpowiednie dostarczanie produktów bogatych w wapń.
Podstawą diety powinny być owoce i warzywa, zwłaszcza te będące dobrymi źródłami błonnika pokarmowego. Ważne jest też pH posiłków – zasadowe, które zwykle związane jest z dietą wegetariańską, obniża ryzyko kamicy nerkowej. [2,4,6,9]
Suplementacja wspierająca funkcjonowanie nerek
Suplementy diety, które wspierają pracę nerek, mogą stać się uzupełnieniem zbilansowanego żywienia. Tego typu produkty można znaleźć w aptekach bez recepty. W ich składzie często znajdują się naturalne składniki, w tym ekstrakty z roślin, jak np. z liści borówki brusznicy, ziela skrzypu polnego, korzenia lubczyku czy liści rozmarynu. Przykładowo ekstrakt z ziela skrzypu polnego wspiera wspomniane funkcje wydalnicze nerek, a korzeń lubczyka ma właściwości moczopędne. Podobnie jak liście borówki brusznicy – działają moczopędnie, a także przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie oraz odkażająco na układ moczowy. [7]
Co jednak ważne, należy pamiętać, że jeśli występuje nadwrażliwość na jakikolwiek składnik danego suplementu diety, nie powinno się go przyjmować – dotyczy to także preparatów opartych o zioła. Choć niepozorne, działają z dużą siłą!
Napoje – ile i co pić przy kamicy nerkowej?
Najważniejsza jest czysta, filtrowana woda. Poleca się, by stanowiła przynajmniej połowę wszystkich wypijanych płynów. Niekorzystne w kontekście kamicy nerkowej są zaś napoje typu cola, sok grejpfrutowy czy mocne napary z herbaty (przede wszystkim czarnej) oraz kawy (zwłaszcza rozpuszczalnej) – ich należy unikać.
Jako minimalną ilość wskazuje się spożywanie 2,5-3 l płynów dziennie, przy czym nie ma górnego limitu. Najlepiej pić małe ilości przez całą dobę (także w godzinach wieczornych i nocnych), a w dni upalne pamiętać o dodatkowym zwiększeniu ilości dostarczanych napojów. [1,4,5,9]
Utrzymywanie masy ciała w normie
BMI na poziomie 18–25 kg/m2 jest związane z niskim ryzykiem wystąpienia opisywanego tu problemu. Co jednak ważne, z utrzymywaniem prawidłowej masy ciała wiąże się nie tylko odpowiednia dieta, lecz także regularna aktywność fizyczna. Jest to o tyle istotne, że ruch wspomaga zarówno układ moczowy, jak i sercowo-naczyniowy. Ma to duże znaczenie w kontekście kamicy nerkowej. [4,9]
Dlaczego mowa właśnie o układzie sercowo-naczyniowym? Ponieważ dane wskazują, że kamica nerkowa jest czynnikiem przyczyniającym się m.in. do występowania nadciśnienia tętniczego, a także choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego. Zmniejszając więc ryzyko nawrotu kamicy nerkowej, jednocześnie obniża się też prawdopodobieństwo wspomnianej tu choroby wieńcowej. Wprowadzenie odpowiednich zmian jest tym istotniejsze, że badania wskazują duży sens tego typu działań – realnie przyczyniają się do zmniejszonej częstotliwości ponownych ataków kolki nerkowej. [1,4,5]
Źródła:
- Duława, J., Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3, 184–188
- Skibiński P., Vademecum kamieni nerkowych, Postępy Farmacji 2013;(1-2):20-25
- Kasperek, D., Kamica nerkowa – postępowanie i dylematy ratownika medycznego – opis przypadku, Praca dyplomowa, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Ratownictwo medyczne
- Świniarski, P. P., Profilaktyka kamicy nerkowej, Przegląd Urologiczny 2013/4 (80)
- Klinger, M., Współczesne podejście do zapobiegania nawrotom kamicy nerkowej, Urologia Polska 1997/50/3
- Charles P. McKay, Kamica nerkowa, Pediatria po Dyplomie Vol. 15 Nr 4, Sierpień 2011
- Tabaszewska, M., Ocena wybranych właściwości prozdrowotnych konfitur z borówki brusznicy [w:] Składniki bioaktywne surowców i produktów roślinnych, s. 111-122, Polskie Towarzystwo Technologów Żywności, Kraków 2014
- Baraniak, J., Kania-Dobrowolska, M., Działanie moczopędne wybranych surowców roślinnych, Postępy fitoterapii 2019; 20(3): 194-198
- Szpital Uniwersytecki nr 2 im dr. Jana Biziela, Ulotka: Kamica nerkowa – zalecenia dietetyczne
NEF/19/07/22
